حدیث سرو

---

«نسبت علامه با دیگر آقایان،همچون نسبت تفسیر"المیزان" است با دیگر تفسیرها» این جملۀ کنایی،توصیفی است در بیان جایگاه ممتاز علامه طباطبائی در تاریخ حوزه علمیه  که از سوی یکی از مصاحبه شوندگان مجموعۀ تلویزیونی «حدیث سرو» نقل می شود.این مجموعه که در مدت زمانی 4سال(85-88) ساخته شده جزء انگشت شمار مستندهای تلویزیونی است که سعی دارد فارغ از خط و مشی های سیاسی رایج بعد از انقلاب به معرفی روحانیونی از جنس دیگر و متفاوت با آنچه امروزه بطور عام مشاهده می شود؛بپردازد.

"حدیث سرو" روایتگر زندگانی آن دسته از عرفای برجستۀ سدۀ اخیر است که در کسوت روحانیت در طلب امری فراتر از جریان مرسوم حوزه ها گام برداشتند.سرمنشاء این جریان به حوزۀ علمیۀ نجف اشرف و آخوند ملاحسینقلی همدانی می رسد.این مجموعه همچنین به معرفی دیگر سرامدان این مشی عرفانی همچون «میرزا جواد انصاری همدانی» «شیخ محمد بهاری»،«میرزا جواد آقای ملکی تبریزی»،« سید علی آقای قاضی طباطبایی»،«علامه سید محمد حسین  طباطبایی» و «شیخ عباس قوچانی» می پردازد.این اشخاص به لحاظ دانش حوزه ای مدارج عالیه را فرا گرفته بودند و مجتهدانی بارز محسوب می شدند.اما برای نیل به کمال انسانی به چیزی فراتر از فقه رسمی و جاری در حوزه روی آوردند و در جستجوی روح دین، اخلاق و عرفان را نیزسرلوحۀ زندگی خویش قرار دادند.شیوۀ سلوک اینان بر اساس زُهد،قناعت،سادگی و ترویج تعالیم اخلاقی و عرفانی از طریق رابطۀ استاد- شاگردی بنا شده بود.بگونه ای که ملاحسینقلی همدانی با تربیت 300شاگرد توانست این مکتب عرفانی را گسترش دهد.

شاید تفاوت این مشرب عرفانی با صوفیان را باید در این امر دانست که تلقی ابزاری از احکام دین و شریعت در نگاه آنان وجود ندارد. در عقیدۀ برخی از صوفیان شریعت و طریقت جدای از یکدیگر می باشند و شریعت را مقدمۀ طریقت می دانند؛بدینسان که احکام دین در حُکم نردبامی است که پس از رسیدن به بام معرفت دیگر بدان نیازی نیست. بدین شکل دین و احکام الهی کارکردی ابزاری و مصرفی پیدا می نماید.اما در سلوک این روحانیون اهل معرفت شریعت و طریقت یکی است و قابل تفکیک نیست و این دو در هم تنیده اند.چرا که راه کمال جزء از طریق انجام واجبات و فرائض دینی و ترک محرمات نمی گذرد.تجارب و آموزه های اهل معرفت به شیوه سینه به سینه منتقل شده است.البته  در این میان مکتوبات و رساله هایی شامل دستور العمل برای سالکان نیز برجای مانده است.مانند مکتوبات شیخ محمد بهاری و رسالۀ لقاء الله میرزا جواد آقای تبریزی و.... 

............  

همین نوشتار در سیاوشون

 

مهمترین بخش "حدیث سرو"معرفی «علامه طباطبایی» به کارگردانی "عبدالرسول گلبن حقیقی" است که در 7قسمت به زندگانی و آثار این شخصیت بزرگ شیعی از زبان شاگردان و دوستداران او می پردازد که چندی پیش پخش آن به اتمام رسیده است.

کارگردان در این راستا با انجام مصاحبه با افراد دانشگاهی چون دکتر ابراهیم دینانی (استاد فلسفۀ دانشگاه)،حجةالاسلام دکتر احمدی،مهندس سید عبدالباقی طباطبایی(فرزند علامه)،دکتر کاکایی تا شخصیتهای حوزوی همچون حجةالاسلام فقهی،آیةالله سیدرضی شیرازی و... به جمع آوری مستندات تصویری و گفتاری در معرفی شخصیت علمی و عرفانی علامه پرداخته است.از سوی دیگر با استفاده از گفتار متن(narration ( بر روی عکسهاوتصاویر ترکیب شده با نقشهای نگارگری ایرانی و همچنین باز سازی صحنه هایی از فضای زندگی علامه در شمایلی سینمایی به معرفی سیر زندگی او از کودکی تا کهنسالی می پردازد.

یکی از ویژگی های علامه آن بود که زُهد و پارسایی و عدم جلوه گری او مانع آگاهی او از جریانات فکری رایج در جوامع روشنفکری نمی گشت.چنانکه "اصول فلسفه و روش رئالیسم "را در مواجهه با فضای ماتریالیستی حاکم بر سالهای دهۀ 20 و 30شمسی ایران ارائه می دهد و از برای آشنایی با تفکر غرب و مباحثه درباره آن دریکی از مهمترین حلقه های فلسفی- عرفانی که پیرامون وی تشکیل می شود؛شرکت می جست.در این جلسات که "پرفسور هانری کـُربـُن" که نقش بسزایی در معرفی تشیع به عالم غرب دارد ،بهمراه دیگر شخصیتهای فرهیخته و دانشگاهی که هر کدام  منشاء اثراتی در عالم تفکر دینی و شرقی هستند نیز حضور داشتند.  

"گلبن حقیقی" نیز به این حلقه مزبور توجهی خاص نشان می دهد اما تنها به نقل خاطراتی از دکتر دینانی که بجای خود ارزشمند است می پردازد و دیگر افراد بارز در این حلقه از قلم افتاده اند.چنانکه جای اندیشمندانی چون دکتر سیدحسین نصر،داریوش شایگان و... به شدت خالی می نماید.از سوی دیگر این مجموعه تلویزیونی از صحبتها و خاطرات چهره های سرشناسی چون علامه حسن زاده آملی،آیت الله جوادی آملیٰ،ابراهیم امینی و... که در سلک شاگردان علامه بودند نیز بی بهره مانده است.

بنظر می رسد روحیه محافظه کاری حاکم بر فضای این مجموعه تلویزیونی باعث شده که "حدیث سرو" علی رغم تمامی تلاشهای کارگردان و دست اندرکاران آن همچنان گوشه های بسیاری از شخصیت و افکار بلندمرتبهء علامه طباطبایی را ناگفته باقی بگذارد.

........................

- مجموعه تلویزیونی"حدیث سرو" جمعه شبها رأس ساعت 8.20دقیقه از شبکه یک پخش می شود.